دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته یکی از شاهکارهای مهندسی نظامی ناشناخته از دوره امپراتوری ساسانی در حوزه فرهنگی شمال شرق ایران است که به منظور جلوگیری از تاخت و تازهای اقوام بیانگرد آسیای مرکزی و پاسداری از مرزهای کشور، راه ابریشم و امنیت و آسایش مردم منطقه با مصالح خشت و آجر احداث شده که در منابع تاریخی با نام های دربند گرگان، دربند خزران، باب الابواب، سد ایران و توران، سد یاجوج و ماجوج، سد اسکندر، سد پیروز، سد خسرو، سد انوشیروان، سد قزل آلان و مارسرخ از آن یاد می شود.

به استناد مدارک مکتوب تاریخی عده ای ساخت دیوار بزرگ گرگان را به زمان هخامنشیان و برخی هم به اسکندر مقدونی ( 330 پیش از میلاد ) نسبت می دهند اما آنچه مسلم است اینکه دیوار در زمان لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران هنوز بنیاد نشده بود. تعدادی از مورخان معتقدند دیوار بزرگ گرگان، به عنوان طولانی ترین مانع باستانی همزمان با دیوار بزرگ چین و به تبعیت از آن در برابر یورش بیابانگردان واحه های آسیای مرکزی احداث شده است اما شواهد تاریخی نشان می دهد دیوار چین در زمان شی هوانگ تی، امپراتور چین( 246 – 204 ) پیش از میلاد ساخته شده است که از لحاظ زمانی و دوره تاریخی با حضور اشکانیان در ایران مطابقت دارد. ( دیوار بزرگ چین دارای 6200 کیلومتر طول، 15 – 6 متر ارتفاع و 5/7 – 5/4 متر قطر دارد). از طرفی دیگر برخی مورخان دیوار بزرگ گرگان را ساسانی و یزدگرد پسر بهرام گور( 459 – 438 میلادی) را بنیانگذار ساخت دیوار بزرگ گرگان و شاه پیروز( 484 – 459 میلادی) را ادامه دهنده راه او می دانند. بعضی هم خسرو اول( 579 – 531 میلادی) را به عنوان بانی و تمام کننده ساخت و یا دوباره سازی دیوار معرفی می کنند. تعدادی هم تاریخ ساخت دیوار بزرگ گرگان را به اواخر دوره ساسانی نسبت داده اند که با تاریخ پیشنهادی زمان ساخت دیوار بزرگ چین 750 سال فاصله زمانی دارد و درک این موضوع غیر قابل تصور است که دیوار بزرگ گرگان در راستای اهداف ساخت دیوار بزرگ چین بنا شده باشد. دیوار بزرگ فعلی چین بر خلاف باور عامه مربوط به قرن سوم پیش از میلاد نیست بلکه در اوایل قرون وسطی بازسازی و با مصالح مقاوم تر نوسازی و احیاء شده، در حالی که دیوار قدیمی چین با مصالح خاک و سنگ و چوب درخت گز با ساختاری بسیار ساده و کم دوام احداث شده بود که به جهت اهمیت موضوع مجددا" بازسازی گردید.