تاکنون مورخان، سیاحان و سفرنامه نویسان زیادی در نوشته های خود از دیوار بزرگ گرگان یاد نموده اند و حکیم ابواقاسم فردوسی نیز در شاهنامه در خصوص ساخت دیوار بزرگ گرگان بدستور خسرو انوشیروان اشاراتی دارد که قابل توجه است. پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی زیادی به موضوع دیوار بزرگ گرگان پرداخته اند. اولین بار در یک نسخه خطی متعلق به قرن پانزدهم میلادی مسیر دیوار گرگان با نام "سد ذوالقرنین" ترسیم شده است. "ژاک دمرگان فرانسوی" در سال 1275 خورشیدی هنگام بررسی های باستان شناسی دشت گرگان موفق به شناسائی مسیر دیوار گرگان و بر اساس مشاهدات میدانی مسیر دیوار گرگان را با نام " قزل آلان" در نقشه باستان شناسی چاپ نموده که نقش مهمی در مطالعات بعدی داشته است. « تی. جی آرنه» سرپرست هیات باستان شناسی شاه تپه در دشت گرگان در سال 1311 خورشیدی بر اساس نقشه ترسیمی دمرگان، از دیوار گرگان و قلعه های آن حدفاصل آق قلا تا گنبدکاووس بازدید و مسیر دیوار گرگان را که توسط " والتر شوایتزر" ترسیم شده بود در نقشه باستان شناسی ارائه می نماید. « اريك اشميت» آمريكايي در سال 1316 خورشيدي با پرواز با هواپیما بر فراز ایران و دشت گرگان، بر اساس نقشه ترسيمي «آرنه» بر فراز ديوار گرگان پرواز و موفق به شناسایی 170 کیلومتر از مسیر دیوار گرگان و 31 قلعه آن از درياي کاسپین تا كوه هاي پيشكمر می شود و مسیر دیوار گرگان را با عنوان "سد اسکندر یا مار سرخ" در نقشه باستان شناسی دشت گرگان ترسیم و چاپ نموده است. دایره جغرافیایی ستاد ارتش هم در سال 1321 خورشیدی هنگام تهیه و چاپ نقشه سراسری ایران و محدوده گرگان و دشت، مسیر دیوار گرگان را با نام" سد سکندر" بر روی نقشه ترسیمی جانمایی کرده که قابل توجه بوده است. بعد از عکس برداری هوایی کامل ایران در دهه 1330 خورشیدی و فراهم شدن بستر لازم برای تهیه نقشه های رقومی جهت مصارف اختصاصی و عمومی، در دهه 1350 خورشيدي شادروان« دكتر محمد يوسف كياني» سرپرست هیات باستان شناسی دشت گرگان با بررسی عكس هاي هوايي موجود و با مشارکت شرکت هواپیمایی هما مجدد بر روي ديوار گرگان از درياي کاسپین تا كوه هاي پيشكمر پرواز و موفق به شناسايي 175 كيلومتر از مسير ديوار گرگان و 33 قلعه وابسته می شود و اولین نقشه دقیق مسیر دیوار گرگان و تاسیسات وابسته را بر اساس عکس های هوایی تهیه شده با همکاری شادروان "مهندس محمد مهریار" یکی از اعضای هیات باستان شناسی دشت گرگان در سال 1360 خورشیدی تهیه، ترسیم و چاپ می نمایند که تاکنون تنها نقشه مرجع مطالعات باستان شناسی قلمرو دیوار بزرگ گرگان محسوب می شود که می توان به آن استناد کرد.

   پس از یک وقفه 15 ساله در روند مطالعات دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته، با تاسیس استان گلستان در سال 1377 خورشیدی و تشکیل مدیریت میراث فرهنگی با پیگیری های صورت گرفته دیوار بزرگ گرگان به همراه چندین اثر شاخص در سطح کشور به عنوان یکی از پروژه های بزرگ در حوزه میراث فرهنگی کشور معرفی و بر حسب میزان اعتبار تخصیصی، اقدامات حفاظتی دیوار بزرگ گرگان نیز شروع می شود. در سال 1378 خورشیدی با تامین بخشی از اعتبارات پژوهشی، اولین بار بررسی پیمایشی هدفمند باستان شناسی آغاز و در تابستان این سال دیوار بزرگ گرگان به همراه تاسیسات وابسته با شماره 2345 در تاریخ 29/04/1378 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. به علت گستردگی و پراکندگی قلمرو دیوار بزرگ گرگان در محدوده جغرافیایی استان گلستان(ارتفاعات البرز شرقی، جلگه ها و دشت های حاصلخیز، ترکمن صحرا، حوضه آبریز گرگانرود، اترک رود، سواحل شرقی دریای کاسپین، خلیج گرگان و ... ) پایگاه پژوهشی دیوار بزرگ گرگان در سال 1382 خورشیدی تاسیس و در طی سالیان گذشته تا کنون اطلاعات بسیار ارزشمندیجمعآوری و انتشار یافته است که نتایج حاصل از بررسی و کاوش های باستان شناسی در معرفی این اثر طویل باستانی در مجامع علمی و مراکز دانشگاهی داخلی- خارجی تاثیر چشمگیر داشته و موجبات استقبال عمومی را به عنوان یک فرصت گردشگری فرهنگی-تاریخی پایدار برای استان گلستان فراهم نموده است. اما اذعان داریم هنوز اطلاعات کاملی از دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته نداریم و همچنان نیازمند استمرار مطالعات پژوهشی میدانی و آگاهی بخشی عمومی است.

   کنترل و مدیریت روند رشد و توسعه روزافزون زیر ساخت های عمرانی و طرح های صنعتی، کشاورزی و ساخت و سازهای روستایی و شهری در سطح محلی- ملی به عنوان یکی از عوامل انسانی تخریب و تهدید دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته و اصلاح تفکر مرمت و احیای دیوار بزرگ گرگان از سوی بعضی علاقمندان و پژوهشگران با این تصور عمومی از دیوار بزرگ گرگان که دارای ساختاری حجیم با مواد و مصالح مشخص بوده و در حال تخریب و ویرانی می باشد بسیار دشوار است چون از عظمت و شکوه دیوار بزرگ گرگان در طول 200 کیلومتر و سایر تاسیسات وابسته به غیر از چند ردیف آجر و خشت و قطعات شکسته در سطح زمین  باقی نمانده است. بخش اعظم آجرهای دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته در گذشته نچندان دور در ساخت و سازهای روستایی و شهری استفاده شده و دیوار بزرگ گرگان وجود خارجی ندارد و در بهترین حالت ممکن خندق های مسیر دیوار و پیرامون قلعه های متصل به دیوار و قلعه شهرهای مجاور به سختی قابل مشاهده است. دیوار گرگان و تاسیسات وابسته به نگاه پژوهشگران و باستان شناسان یک منظر فرهنگی- تاریخی بزرگ و وسیع است که همه پهنه جغرافیایی استان گلستان را در بر می گیرد و قبل از هر اقدامی که منجر به مرمت و احیاء شود نیازمند مطالعات گسترده باستان شناسی در طی سالیان متمادی است که در صورت وجود شواهد باستان شناختی و ساختار معماری مشخص، قابل مرمت و احیای موضعی فقط در حد خوانا سازی بقایای معماری با روش های مختلف علمی است که در ارائه بازسازی ذهنی گردشگران تاثیر گذار است. در غیر اینصورت برابر ضوابط و دستورالعمل های موجود بازسازی و احیای آثار فرهنگی- تاریخی منوط به ارائه مستندات تاریخی و کشفیات باستان شناسی است که تاکنون در پروژه دیوار بزرگ گرگان تنها در چند کارگاه باستان شناسی به این امور پرداخته شده است که در بهترین حالت الگویی برای معرفی دیوار بزرگ گرگان و جلب و جذب گردشگران داخلی- خارجی محسوب می شود. توضیح اینکه دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته در همین شرایط فعلی در صورت وجود زیرساخت های گردشگری قابلیت جذب گردشگران را در سطح محلی- ملی و بین المللی را دارد و حتی از چند سال گذشته نامزد ثبت در فهرست میراث جهانی است که در قبال آن شاهد پویایی و رونق اقتصادی و اشتغالزایی و افزایش درآمد ناخالص ملی خواهیم بود.