دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته یکی از شاهکارهای مهندسی نظامی ناشناخته از دوره امپراتوری ساسانی در حوزه فرهنگی شمال شرق ایران است که به منظور جلوگیری از تاخت و تازهای اقوام بیانگرد آسیای مرکزی و پاسداری از مرزهای کشور و راه ابریشم و امنیت و آسایش مردم منطقه در گستره جغرافیای سیاسی استان گلستان با مصالح خشت و آجر احداث شده است. در منابع تاریخی از دیوار بزرگ گرگان با نام های دربند گرگان، دربند خزران، باب الابواب، سد ایران و توران، سد یاجوج و ماجوج، سد پیروز، سد خسرو، سد انوشیروان، سد اسکندر، سد قزل آلان و مارسرخ نیز یاد شده است که از زمان یزدگرد دوم(443-451 م) ساخت آن شروع و در زمان شاه پیروز(459-483 م) ادامه یافته و در زمان خسرو اول(انوشیروان) طی سالهای(531-579 م)به اتمام رسید.

دیوار بزرگ گرگان به طول 200 کیلومتر به همراه تاسیسات وابسته(شامل: خندق، کوره های آجرپزی، سدخاکی، کانال های آبرسانی، 38 قلعه متصل به دیوار، 4 برج نگهبانی و بیش از 25 قلعه شهر) به عنوان بخشی از توانمندی نظامی امپراتوری ساسانی در مهندسی آب و ساخت استحکامات دفاعی بازدارنده، نقش مهمی در مقابله با دشمن و تامین امنیت و آرامش مردم ایالت گرگان داشته است که اسناد تاریخی موجود و نتایج کاوش های باستان شناسی نیز به درستی این موضوعات اشاره دارند.

بخش اعظم دیوار بزرگ گرگان با جهت شرقی- غربی از دامنه شمالی بیلی کوه در محدوده پارک ملی گلستان شروع و بعد عبور از محدوده چندین روستا، شهر و شهرستان های کلاله، گنبدکاووس، آق قلا، گمیشان و در امتداد ضلع شمالی گرگانرود، تا کرانه های شرقی دریای کاسپین احداث شده است. بدون شک گرگانرود نقش مهمی در جانمایی مسیر و ساخت دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته داشته است، استفاده از آب گرگانرود برای تامین آب مورد نیاز خندق دیوار و قلعه ها و تولید خشت و تهیه ملات گل غیر قابل انکار است.